Lipoedeem

Lipoedeem: oorzaak, herkenning/diagnose en behandeling

Lipoedeem is een chronische aandoening van het vetweefsel en heeft eigenlijk niets met lymfoedeem te maken. Het voorkomen van lipoedeem is nog niet in cijfers uit te drukken.

Wat is lipoedeem?
Lipoedeem betekent letterlijk vet- en vochtophoping. Het gaat om een pijnlijke, chronische ziekte.

Bij lipoedeem is er een aangeboren afwijking in de opbouw van vetcellen aan voornamelijk benen en soms armen. Bij de beginfase van het lipoedeem zal het lymfsysteem normaal functioneren. Als de vetzwelling toeneemt, zal na verloop van tijd ook het aanvankelijk goed functionerende lymfsysteem overbelast kunnen raken, waardoor zwellingen door lymfe ontstaan. Gevolg een onderhuidse ophoping van vet en vocht.

Meestal komt het lipoedeem symmetrisch voor op de heupen, bovenbenen en knieën. Dit heeft vaak de vorm van een rijbroek. Soms hoopt het vetweefsel zich op rond de enkels (overbloezende enkel). Ook kunnen de armen zijn aangedaan.

Als lipoedeem niet wordt behandeld, ontwikkelt lymfoedeem (vochtophoping) zich er naast in een periode van vijftien jaar. Overgewicht versnelt dit proces en vergroot de gezondheidsrisico’s. Vaak is er ook een combinatie met spataderen.

Wat zijn de oorzaken van lipoedeem?
Over het ontstaan van lipoedeem bestaat nog veel onduidelijkheid. Wel is bekend dat de ziekte zich vrijwel uitsluitend voordoet bij vrouwen. De ziekte wordt niet veroorzaakt door teveel eten. Bovendien staat vast dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen.

Vaak begint of verergert lipoedeem bij een hormoonwisseling, bijvoorbeeld in de puberteit of na een zwangerschap. In een enkel geval speelt de menopauze of een aandoening, zoals een schildklierafwijking, een rol.

Hoe herkent u lipoedeem?
Het is belangrijk dat lipoedeem in een vroeg stadium wordt ontdekt. Dat biedt de beste mogelijkheden om verergering of complicaties tegen te gaan. De klachten van lipoedeem zijn geheel anders dan bij lymfoedeem; de benen zijn pijnlijk, er is vaak spierzwakte en moeheid, vaak blauwe plekken en de voeten zijn slank.

De meest voorkomende symptomen zijn:

zwaar gevoel in de benen
pijn in de (opgezwollen) benen
cellulitis (sinaasappelhuid)
snel blauwe plekken
problemen bij het lopen (door schurende huid)
gewrichtsproblemen (vooral knie)
gewichtsproblemen, zonder aanwijsbare oorzaak

Bovendien is een kenmerk dat de kledingmaat van het bovenlichaam en van het onderlichaam twee tot drie maten kan verschillen.

Lipoedeem kent verschillende stadia, waarvan de kenmerken variëren van een zachte huid en een figuur dat de ziekte enigszins toont tot een huid die walnootachtig oogt en benen met een sterk afwijkende vorm.

Hoe is de diagnose en behandeling?

Het is belangrijk om een goede diagnose te stellen omdat bij veel vrouwen met lipoedeem wordt gedacht aan vetophoping door overgewicht en veel eten. Doordat de aandoening vaak niet herkend wordt voelt de patiënt zich vaker miskend en niet serieus genomen. Nadat door de arts een goede diagnose is gesteld en andere aandoeningen uitgesloten zijn kan een behandelplan worden opgesteld. Deze zal bestaan uit:

Voorlichting en begeleiding
spierversterking, reactivering en oefentherapie. Corrigeren van voetstand- en houdingsafwijkingen
begeleiding van de voedselinname, zeker als er een overgewichtcomponent aanwezig is. Een calorische balans (berekenen van de hoeveelheid calorieën men eet en hoeveel men verbrand bepalen)
(lichte) compressie door bijvoorbeeld een TEK om pijnklachten aan de benen te verminderen.

Wat kunt u zelf doen?
Sport en beweging helpen omdat ze de lymfvaten stimuleren. Wandelen, zwemmen en gymnastiek (onder deskundige begeleiding) zijn zeer geschikt. Sporten die leiden tot overbelasting of sporten met veel plotselinge bewegingen (bijvoorbeeld squash) zijn af te raden. Het zelfde geldt voor lichamelijk zwaar werk.

Het verminderen van eventueel overgewicht helpt, ook al zal de ophoping van vet en vocht op de aangedane plaatsen niet afnemen.